Minggu, 27 September 2009

PANTUN

Pantun atawa carita Pantun mangrupakeun hiji seni pintonan carita pitutur/lisan sastra Sunda kuna bari ditembangkeun sarta dipirig ku kacapi. Pantun dipidangkeun ku saurang “juru Pantun” nu oge maenkeun kacapi.

Sajarah Pantun
Pantun mangrupakeun hiji wanda seni nu kawilang geus kolot. Cateten pangkolotna nu nyebutkeun ngeunaan pantun aya dina naskah kuna Sanghyang Siksa Kandang Karesian taun 1518 nu nyebutjuen ngeunaan carita Pantun Langgalarang, Banyakcatra, jeung Siliwangi nu dipidangkeun ku :prepantun”, juru pantun tea. Pantun nu oge kawilang kuna nyaeta Pantun Bogor nu dicaritakrun ku Ki Buyut Rambeng.
Kamekaran seni pantun salajeungna dicirikeun ku nambahanana carita-carita pantun nu ajenna dianggap luhung, kayaning carita Lutung Kasarung, Ciiung Wanara, Mundinglaya Dikusumah, Dengdeng Pati Jaya Perang, Ratu Bungsu kamajaya, Sumur Bandung, Demung Kalagan,jsb. Di Kanekes nu masarakatna hirup dina budaya kuna, seni pantun teh dalit pisan, Anu ilaharna dipidangkeun dina ritual kaagamaan/adat di antarana carita Langensari Kolot, Langensari ngora,Jeung Lutung Kasarung.
Kamekaran/kaluhungan seni pantun geus nyatetkeun sababaraha urang juru pantun anu kawentar dina mangsana. Di Cianjur, misalna, aya R. Aria Cikondang (abad ka-17) sarta Aong Jaya Lahiman jeung Jayawireja (abad ka-19). Awal abad ka-20, di Bandung aya Uce. Sedengkeun dina panengah abad ka-20, nu kawentar teh Pantun Beton ”Wikatmana”

Pintonan
Seni Pantun dipidangkeun dina dua bentuk :
1. pikeun hiburan
2. pikeun ritual

Dina pidangan hiburan, nu sok dicaritakeun teh gumantung ka carita nu dikawasa ku juru pantun, atawa gumantung nu nanggap. Sedengkeun pikeun ritual, misalna ruwatan, caritana sarua jeung dina pintonan wayang,kayaning Batara Kala, Kama Salah, atawa Murwa Kala.
Pintonan pantun biasana dipidangkeun kira jam 02.00-05.00. Rajah dina pintonan ruwatan leuwih panjang sarta katembong sakral batan tina pintonan hiburan nu ilaharna dipintonkeun kira jam 20.00-04.00.
Sacara umum, pola pintona pantun bisa diudar di susunan kieu :
1. Nyadiakeun sasajen
2. Ngukus menyan
3. Rajah pamunah
4. Carita di bubuka nepi ka panutup
5. Ditutup ku rajah pamungkas

Salaku kasenian nu hirup ti jaman Hindu nepi ka Islam, teu matak aheng mun ungkara jeung ajaran ti juru pantun teh mangrupa campuran eta dua jaman. Najan aya istigfar (Islam), istilah-istilah sarupaning ”Dewata”, :Pohaci”. Para Karuhun”, ”Buyut”, jsb.
Kiwari, seni pantun geus loba nu ninggalkeun. Juru Pantun nu aya keneh teh geus kari sababaraha urang.

Pamirig
Waditra nu sok mirig pintonan pantun teh kacapi. Ti mimiti kacapi kuna sakumaha nu aya di Kanekes kiwari (kacapi leutik 7 kawat), kacapi gelung, nepi ka kacapi siter. Laras (tangga Nada) nu sok dipake mirig carita pantun nyaeta laras pelog, tapi loba oge nu make laras salendro.


Daftar Carita Pantun
1. Ciung Wanara
2. Lutung Kasarung
3. Mundinglaya Di Kusumah
4. Aria Munding Jamparing
5. Banyakcatra
6. Badak Singa
7. Bima Manggala
8. Badak Sangorah
9. Bima Wayang
10. Budak manjor
11. Budug Basu/Sri Badana/Sulanjana
12. Bujang Pangalasan
13. Burung Baok
14. Buyut Orenyeng
15. Dalima Wayang
16. Demung Kalagan
17. Deugdeug pati Jaya Perang/Raden Deudeug Pati Jaya Perang/Prabu Sandap Pakuan
18. Gajah Lumantung
19. Gantangan Wangi
20. Hatur Wangi
21. Jaka Susuruh
22. Jalu Mantang
23. Jaya Mangkurat
24. Kembang Panyarikan / Pangeran Ratu Kembang Panyarikan
25. Kidang Panandri
26. Kidang pananjung
27. Kuda Gamdar
28. Kuda Lalaen
29. Kuda Malela
30. Kuda Wangi
31. Langla Larang
32. Langga Sari
33. Langgon Sari
34. Layung Kumendung
35. Liman Jaya Mantri
36. Lutung Leutik/Ratu Bungsu Kamajaya
37. Malang Sari
38. Manggung Kusuma
39. Matang Jaya
40. Munding jalingan
41. Munding Kawangi
42. Munding Liman
43. Munding Kawati
44. Munding Mintra
45. Munding Sari Jaya Mantri
46. Munding Wangi
47. Nyi Sumur Bandung
48. Paksi Keling / Wentang Gading
49. Panambang Sari
50. Panggung Karaton
51. Parenggong Jaya
52. Raden Mangprang di Kusumah
53. Raden Tanjung
54. Raden Tegal
55. Rangga Sawung Galing
56. Rangga Gading
57. Rangga Katimpal
58. Rangga Malela
59. Rangga Sena
60. Ratu Ayu
61. Ratu Pakuan
62. Ringgit Sari
63. Sanjaya Guru
64. Siliwangi

Tidak ada komentar:

Posting Komentar